Pracownia ikony
Icons the language of art

Sztuka pisania ikon jest ukojeniem dla zbolałej duszy i serca, ucieczką w inny wymiar- przestrzeń bez ograniczeń. To swoboda w wyrażaniu siebie, pozwalająca określić kim jestem i gdzie podążam.

SEBASTIAN NIESTÓJ

Moja pasja do ikon rozpoczęła się już w młodzieńczych latach, kiedy po raz pierwszy ujrzałem starą ikonę Matki Boskiej Kazańskiej. To właśnie wtedy utrwalił mi się w pamięci obraz, który przyświecał mi cały czas oraz motywował do dalszej pracy w kierunku zgłębiania i poznawania technik pisania ikon.

zobacz więcej ...

IkonA ŚWIAT PEŁEN SYMBOLIKI

Słowo ikona pochodzi z języka greckiego i oznacza obraz, wizerunek. Ikony to przede wszystkim obrazy sakralne, porównywane do okna lub drzwi łączących świat teraźniejszy z Bogiem.

Ikona jest słowem zamkniętym w kolorze barw, który posiada bogate znaczenie teologiczne. Można ją odczytywać, a zarazem poznawać symbolikę ukazanych przedstawień. Zadaniem ikony jest nauka i tworzenie więzi z namalowaną postacią. Na przestrzeni wieków była pisana zgodnie z przyjętymi kanonami, w których ściśle określano sposób przedstawienia, kolorystykę oraz treść, jaką pracownia ikony może umieścić na dziele.

Konieczność przestrzegania kanonów przy pisaniu ikon wymusiła utworzenie podręczników dla ikonopisarzy w postaci hermeneii (technika, wzorce ikonograficzno-teologiczne) oraz podlinników (rysunki, przedstawienia, kompozycje na ikonie). Ikona łączy w sobie materię nieożywioną w postaci minerałów z ożywioną, zamkniętą w drewnie, klejach zwierzęcych, materiale. Każdy etap tworzenia ikon jest pełen symboliki. Podstawą do jej napisania jest deska do ikon, która symbolizuje drzewo życia. Wgłębienie w desce, czyli kowczeg, symbolizuje arkę. Naklejane na deskę do ikon płótno lub gaza symbolizuje chustę, którą otarto twarz Chrystusa. Nakładanie 12 warstw gruntu nawiązuje do ilości Apostołów, z kolei złocenie ikony nadaje jej nie kolor, a światło symbolizujące Boską Światłość. Nie bez znaczenia pozostają również kolory pigmentów używane w pracowni pisania ikon, które mają ukrytą symbolikę:

Złoty – najwyższy kolor, oznacza blask Boga;
Biel – kolor czystości, świętości;
Czerwień – symbolizuje ludzką naturę Chrystusa, kolor krwi i męki, znak zwycięstwa nad śmiercią;
Purpura – przypisany dla króla, symbolizuje bogactwo i władzę;
Niebieski – symbol wiecznego świata;
Zieleń – młodość, kolor wiecznego odnowienia, symbol życia wiecznego;
Brąz – kolor przemijania, ubóstwa;
Czerń – kolor śmierci i zła, na szatach mnichów symbolizują rezygnację z doczesnych udogodnień – umartwianie się za życia.

Ikony są światem, który nie przemija, pełnym symboliki i ukrytego przesłania. Dają możliwość przeniesienia się w inny wymiar za pomocą przemyślanej kolorystyki. Przynosząc ikonę do domu, zabiera się cząstkę tego świata, który zarazem ma nas uczyć i chronić. Pracownia ikony jest w stanie wykreować rewelacyjne dzieło, które może dodawać wnętrzu dodatkowej harmonii oraz być w pewnym sensie ukojeniem dla duszy.

TECHNIKA

Przed rozpoczęciem pisania ikony bardzo ważnym elementem jest odpowiednie przygotowanie deski pod ikony. Sklepy dla ikonografów oferują obecnie szeroki wybór tego rodzaju akcesoriów. Skleja się ją z mniejszych kawałków drewna na przemian linią słojów. Ma to na celu zapobiec wykrzywianiu się deski wraz z upływem lat. Deska pod ikonę musi być także odpowiednio zagruntowana. Obecnie można zakupić deski pod ikony w sklepach internetowych takich jak www.sklepikonografa.pl

To właśnie od poprawności wykonania i sklejenia deski do ikony przez stolarza zależeć będzie jakość dalszej pracy. Najpopularniejszym materiałem wykorzystywanym w Polsce do produkcji desek do ikon jest drewno lipowe, które musi być odpowiednio sezonowane. Do wzmocnienia desek służą dębowe szpongi wykończone w jaskółczy ogon. Innym wariantem są proste szpongi wbijane od górnej i dolnej krawędzi deski tzw. zastrzały.

W początkowej fazie deskę przekleja się klejem (o różnym stężeniu) z królika. Zadaniem spoiwa jest zamknięcie porów w drzewie oraz zabezpieczenie go przed wilgocią i zabrudzeniami. Po zaimpregnowaniu deski pod ikonę, kolejnym etapem jest przyklejenie na niej gazy, która usztywnia deskę oraz stanowi podstawę pod grunt kredowo-klejowy. Gruntowanie jest najważniejszym elementem w trakcie przygotowania deski pod ikonę. Dobrze zagruntowana jest w stanie zapewnić odpowiedni efekt finalny. Każda z dwunastu warstw powinna zostać naniesiona dokładnie i bez pośpiechu. Początkowe dwie warstwy rozprowadza się ręką, żeby grunt dobrze przylegał do gazy oraz by pozbyć się wszelkiego rodzaju pęcherzyków. Kolejne osiem wstukuje się pędzlem, a ostatnie dwie szpachlą. Dziennie można nanieść dwie warstwy gruntu, a sam proces zagruntowania deski pod ikonę trwa około tygodnia.

Po zagruntowaniu deski do ikon przychodzi czas na szlifowanie. Używa się do tego papieru ściernego o różnej gradacji. Bardzo ważne jest, aby usunąć wszystkie nierówności i rysy, które będą widoczne w późniejszym procesie złocenia.

Kiedy mamy wyszlifowaną deskę do ikon, można przenieść rysunek i przystąpić do złocenia. Należy przygotować pulment (specjalna tłusta glinka) wraz z klejem z królika. Nanosi się kilka warstw, które można delikatnie przetrzeć w celu wygładzenia powierzchni bardzo drobnym papierem ściernym lub pędzlem ze świńskiej szczeciny. Płatki złota przykleja się na wódce, a następnie poleruje specjalnym agatem pozłotniczym w celu uzyskania połysku. Złocenie na pulment to stara szlachetna metoda pozłotnicza, stosowana w pracowniach ikonograficznych, która daje możliwość uzyskania zarówno matu jak i błysku na złocie. Po tym procesie można również dodatkowo ozdobić ikonę specjalnymi puncami do złota.

Po pozłoceniu można rozpocząć proces pisania ikony. Potrzebne na tym etapie jest przygotowanie emulsji z żółtka jaja oraz octu winnego, które łączy się z pigmentami mineralnymi (mielone minerały). Po przygotowaniu pigmentu rozpocząć można pracę przy użyciu specjalnych pędzli z wiewiórki lub sobola. Na ikonę nanosi się kolory od najciemniejszego do najjaśniejszego, uzyskując w ten sposób głębię i trójwymiarowość.

Przedostatnim elementem jest podpisanie ikony imieniem przedstawianej postaci. To właśnie w tym momencie obraz staje się ikoną i nie wymaga poświęcenia.

Końcowym procesem powstawania ikony jest olifienie. Używa się do tego specjalnie przygotowanego oleju lnianego z octanem kobaltu, który rozprowadza się ok. 8 godzin na ikonie. Po tym czasie ściąga się ją za pomocą czystych kartek papieru. W dawnych czasach olej lniany był wystawiany na słońce przez około 12 lat, żeby w naturalny sposób zgęstniał i ściemniał. Obecnie pracownie ikonograficzne korzystają z gotowych olif do ikon, które można kupić w specjalistycznych sklepach plastycznych, takich jak www.sklepikonografa.pl.

W ten sposób zabezpiecza się ikonę na okres około 100 lat, ale również wydobywa intensywną barwę używanych pigmentów.

ZOBACZ WIĘCEJ ...